EINDHOVEN – Voor vrouwelijke slachtoffers van seksuele uitbuiting, huiselijk geweld en mensenhandel bestaan verschillende vormen van hulp en opvang. Voor mannelijke slachtoffers zijn die mogelijkheden veel beperkter. Brabantse hulpverleners zitten met hun handen in het haar. Want te vaak is er nu geen enkele opvangmogelijkheid voor de meest kwetsbare jongens en mannen.
Het tekort aan opvangplekken is in de basis een landelijk probleem. In de regio Eindhoven komt daar nog eens bij dat er helemaal geen noodbedden en doorstroombedden voor mannen en jongens zijn. Zo is het blijf-van-mijn-lijfhuis alleen voor vrouwen en kinderen en is de maatschappelijke opvang geen plek voor slachtoffers van mensenhandel.
Het gaat bij deze kwetsbare groep bijvoorbeeld om een jongen of een man die slachtoffer is van huiselijk geweld. Of om een mannelijke vluchteling die slachtoffer is van seksuele uitbuiting en in een azc zijn leven niet zeker is omdat in zijn cultuur seks met iemand van hetzelfde geslacht hoe dan ook verboden is. Of een jongen die na jaren eindelijk is herkend en erkend als slachtoffer van criminele uitbuiting door grote drugbendes, voor wie simpelweg nergens een veilige slaapplaats is. Het zijn schrijnende voorbeelden van situaties die helaas aan de orde van de dag zijn. En doordat slachtofferschap en daderschap soms door elkaar open, is het geen oplossing om deze jongens en mannen simpelweg bij de vrouwenopvang te plaatsen.
Lotte van Empel van Veilig Thuis Oost-Brabant komt in haar werk regelmatig situaties tegen waarin een keuze moet worden gemaakt over een veilige plek voor een jongen, waarbij eigenlijk geen echt goede opties in de regio beschikbaar zijn. “Loopt een jong slachtoffer van criminele uitbuiting bijvoorbeeld concreet en acuut gevaar, dan kan het zijn dat de gesloten jeugdzorg vaak de enige mogelijkheid om hem echt te beschermen. Zo’n plaatsing in de gesloten jeugdzorg meestal wel een negatieve invloed op de ontwikkeling van de jongen. Vaak kiezen we daarom toch voor ambulante hulp of hulp op afstand. Maar dat is alleen een optie zolang zijn veiligheid niet in het geding is.”
Volgens Janneke van Gijs, zorgcoördinator mensenhandel en maatschappelijk werker voor sekswerkers in de regio ’s Hertogenbosch zitten de paar veilige locaties waar (ook) mannen kunnen worden opgevangen vaak vol. Van Gijs: “Daarnaast is er vaak sprake van contra-indicaties, waardoor slachtoffers niet opgenomen kunnen worden. Drugsgebruik, ernstige psychiatrische problemen, een verstandelijke beperking of combinaties daarvan vormen vaak een reden om niet opgenomen te kunnen worden. Maar bij de slachtoffers die wij tegen komen, spelen dit soort problemen juist zeer vaak.”
Volgens Daniëlle van Went, zorgcoördinator van het Expertisecentrum Mensenhandel & (jeugd-)Prostitutie (EMP) van Lumens in Eindhoven, is de groep mannelijke slachtoffers van geweld en mensenhandel ook nog eens enorm divers, waardoor het onmogelijk is om een vorm van opvang in het leven te roepen waar de volledige groep slachtoffers terechtkan. “In het algemeen geldt dat er onvoldoende opvangplekken zijn. Concreet als iemand dus bed, bad, brood nodig heeft, kunnen we die plek zowel regionaal als landelijk lastig bieden. Als we dan kijken naar een gewenste plek, wordt het nog moeilijker. Als iemand slachtoffer is van criminele uitbuiting, kun je die dan plaatsen bij een opvang waar bijvoorbeeld drugsverslaafden ook verblijven? En mannelijke slachtoffers van arbeidsuitbuiting hebben waarschijnlijk een andere plek nodig dan mannelijke slachtoffers van seksuele uitbuiting.”
Een bijkomend probleem, specifiek voor jongens en mannen, is dat schaamte en angst maken dat veel slachtoffers zichzelf niet als dusdanig herkennen en identificeren. Dat maakt dat het ook voor hulpverleners moeilijk is om meteen door te hebben dat iemand slachtoffer is van geweld of mensenhandel.
Mede doordat een groot deel van de problematiek verborgen blijft, is het voor niemand compleet duidelijk om hoeveel jongens en mannen in Brabant of in Nederland het eigenlijk gaat. Volgens Van Empel is de groep die wel zichtbaar is slechts het topje van de ijsberg: “Doordat uitbuiting van jongens en mannen wel voorkomt maar vaak verborgen blijft, is het moeilijk inschatten hoeveel plaatsen er per direct nodig zouden zijn. In Noord-Brabant zou je in elk geval per direct aan 10 plekken kunnen denken om jongens en mannen veilig te kunnen opvangen. Maar het zouden er ook 20 kunnen zijn.”
Om in elk geval een begin te kunnen maken, pleit Van Empel ervoor om in ieder geval te starten met het inrichten van een kleinschalige, veilige opvang voor mannen per regio: “Dan kun je later evalueren of dat genoeg is. Als deze mogelijkheid er eenmaal overal is, zou het namelijk zomaar kunnen dat hulpverleners makkelijker deze weg weten te vinden en dat daardoor de behoefte aan deze opvangplekken verder stijgt.”
Wethouder voor diversiteit, zorg, jeugd en maatschappelijke ondersteuning Samir Toub van de gemeente Eindhoven herkent de signalen over het gebrek aan opvangmogelijkheden voor deze kwetsbare groep. Toub: ‘In Eindhoven werken we daarom aan een plan om opvang voor deze doelgroep te realiseren.’ Dit plan moet in het najaar klaar zijn. Wanneer deze kwetsbare jongens en mannen daadwerkelijk kunnen worden opgevangen, is nog niet bekend.
Door Anna Deems en Mattijs Smit.
